Vệ sinh phòng sạch – Các phương pháp vệ sinh và sai lầm thường gặp

Vệ sinh phòng sạch là quy trình bắt buộc để duy trì độ sạch, kiểm soát bụi, vi sinh và đảm bảo môi trường đạt chuẩn ISO/GMP trong suốt quá trình vận hành. Cùng theo dõi bài viết dưới đây để nắm được quy trình, các lưu ý và sai lầm thường gặp khi tiến hàng vệ sinh bảo dưỡng phòng sạch nhé!

1. Vì sao cần phải bảo dưỡng, vệ sinh phòng sạch? 

Phòng sạch giống như tên gọi của nó là không gian rất sạch được kiểm soát đến từng mật độ hạt bụi, vi sinh vật, nhiệt độ, độ ẩm, áp suất,…. Song, nhiều người lại đặt ra câu hỏi vì sao cần phải vệ sinh phòng sạch?

Thực tế, trong quá trình vận hành, bụi mịn, hơi hóa chất, vi sinh hoặc các hạt phát sinh từ quá trình sản xuất lâu dài vẫn có thể bám trên bề mặt panel, thiết bị và hệ thống lọc khí. Nếu không vệ sinh phòng sạch định kỳ, các hạt bụi này sẽ tích tụ, khiến phòng sạch xuống cấp, không đạt tiêu chuẩn ISO hoặc GMP. Đồng thời làm giảm tuổi thọ lọc HEPA, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và hiệu suất vận hành của hệ thống HVAC.

Việc bảo dưỡng và vệ sinh phòng sạch đúng cách giúp:

• Duy trì cấp độ sạch ổn định.

• Kéo dài tuổi thọ thiết bị và vật liệu.

• Giảm rủi ro ô nhiễm chéo và hư hại sản phẩm.

• Đảm bảo nhà máy luôn tuân thủ tiêu chuẩn ISO 14644, GMP-WHO.

2. Khi nào cần vệ sinh phòng sạch 

Tùy theo cấp độ sạch và tính chất sản xuất, mỗi phòng sạch sẽ có lịch vệ sinh khác nhau. Việc lập kế hoạch vệ sinh cũng cần dựa theo từng khu vực dựa trên mức độ ô nhiễm và cấp độ sạch phòng. Tần suất phổ biến gồm:

• Hằng ngày: lau chùi sàn, bàn thao tác, tay nắm cửa, airlock, pass box.

• Hằng tuần: vệ sinh trần, tường panel, thiết bị chiếu sáng, khe kỹ thuật.

• Hằng tháng hoặc hằng quý: làm sạch hệ thống HVAC, lọc HEPA, AHU, sensor đo áp suất, van gió.

Ngoài ra, cần tiến hành vệ sinh sạch ngay khi có sự cố tràn hóa chất, bảo trì thiết bị hoặc sau khi đo kiểm phát hiện vượt ngưỡng bụi. Việc tuân thủ lịch vệ sinh hệ thống phòng sạch định kỳ giúp phòng sạch duy trì trạng thái “đạt chuẩn” ổn định, hạn chế tối đa việc tái nhiễm hoặc giảm hiệu quả lọc khí.

>> Xem thêm: Làm phòng sạch là gì? Tất tần tật về quy trình, tiêu chuẩn và kinh nghiệm cần biết

3. Các phương pháp vệ sinh phòng sạch 

3.1 Các phương pháp phổ biến:

• Làm sạch bằng chân không

Đây là bước làm sạch sơ cấp, giúp loại bỏ các hạt bụi khô, tạp chất và mảnh vụn phát sinh trong quá trình sản xuất. Hệ thống thường bao gồm đường ống hút bụi trung tâm hoặc máy hút bụi cầm tay chuyên dụng được trang bị bộ lọc nhiều tầng (HEPA/ULPA).

Lưu ý: Tuyệt đối không dùng máy hút bụi dân dụng hoặc thiết bị có nước vì dễ phát tán bụi mịn, tăng độ ẩm và làm ô nhiễm không khí. Phương pháp hút chân không thường được sử dụng trước hoặc sau khi làm sạch ướt, giúp loại bỏ tối đa hạt bụi vật lý còn sót lại.

• Vệ sinh ướt

Phương pháp này được dùng để hòa tan dầu, mỡ, hóa chất hoặc các chất bẩn bám dính trên bề mặt panel, bàn thao tác, sàn epoxy. Dung dịch tẩy rửa thường là chất hoạt động bề mặt (surfactant) hoặc cồn IPA (Isopropyl Alcohol) ở nồng độ cho phép.

Khi lau, cần sử dụng khăn lau phòng sạch không xơ vải (lint-free) hoặc cây lau chuyên dụng để tránh tạo hạt bụi thứ cấp. Không sử dụng giẻ thông thường hoặc vật liệu có lông, vì dễ phát sinh xơ bụi và vi sinh.

• Khử trùng bằng dung dịch

Áp dụng cho các phòng sạch vô trùng hoặc GMP Class A/B, nơi yêu cầu kiểm soát vi sinh nghiêm ngặt. Phương pháp phổ biến nhất là “3 xô”:

1. Xô 1 chứa dung dịch khử trùng.

2. Xô 2 chứa nước sạch để giặt cây lau.

3. Xô 3 chứa nước xả hoặc dung dịch trung hòa.

Cây lau được nhúng – vắt – lau – giặt lại theo đúng thứ tự, giúp tránh nhiễm chéo giữa khu vực sạch và khu vực bẩn. Đối với không gian nhỏ, có thể dùng khăn tẩm dung dịch sát khuẩn sẵn để tiết kiệm thời gian và đảm bảo liều lượng chính xác.

• Tẩy uế và khử khuẩn tổng thể

Đây là giai đoạn làm sạch chuyên sâu được thực hiện trước khi chứng nhận hoặc tái kiểm định phòng sạch. Mục đích là loại bỏ hoàn toàn bụi, hóa chất, và vi sinh trên toàn bộ thiết bị, tường, trần, sàn và phụ kiện inox.

Các dung dịch khử khuẩn thường dùng gồm Hydrogen Peroxide, Ethanol hoặc Chlorine-based tùy theo yêu cầu của từng ngành. Quy trình tẩy uế thường được thực hiện sau khi làm sạch khô và ướt, đảm bảo môi trường đạt trạng thái vô khuẩn trước khi vận hành lại.

3.2 Trình tự làm sạch đúng chuẩn

Dù áp dụng phương pháp nào, trình tự vệ sinh luôn cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Lau từ trên xuống dưới, từ khu sạch nhất đến khu bẩn hơn.

• Các động tác lau song song, chồng mép, không lau vòng tròn hoặc qua lại.

• Không phun dung dịch trực tiếp lên bề mặt, mà thấm qua khăn hoặc cây lau.

• Làm sạch khu vực khó tiếp cận trước, như khe trần, gần lọc HEPA, sau đó mới đến tường và sàn.

• Sau khi lau dung dịch khử khuẩn, đợi đủ thời gian tác dụng rồi mới làm khô hoặc lau lại bằng dung dịch trung hòa.

Việc tuân thủ đúng phương pháp và trình tự vệ sinh phòng sạch không chỉ giúp duy trì tiêu chuẩn kỹ thuật, mà còn kéo dài tuổi thọ thiết bị, hạn chế tái nhiễm và giảm chi phí bảo trì cho doanh nghiệp.

>> Xem thêm: Kiểm định phòng sạch – Quy trình, tiêu chuẩn và các lỗi thường gặp

4. Quy trình vệ sinh phòng sạch 

Một quy trình vệ sinh phòng sạch chuẩn ISO 14644 thường gồm các bước:

Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ và hóa chất
Trang bị đầy đủ đồ bảo hộ (quần áo sạch, găng tay, khẩu trang), khăn lau, cây lau chuyên dụng.
Sử dụng dung dịch trung tính hoặc IPA đạt chuẩn GMP hoặc các loại dung dịch tẩy rửa chuyên dụng phù hợp với vật liệu tránh gây hư hao.

Bước 2: Hút bụi và vệ sinh trần – đèn – tường panel
Dùng máy hút bụi phòng sạch hoặc khăn lau không xơ vải, thao tác một chiều từ trên xuống dưới, từ khu sạch đến khu bẩn.

Bước 3: Vệ sinh thiết bị, bàn thao tác, pass box, airlock
Lau nhẹ bằng khăn ESD, không phun nước trực tiếp, đặc biệt chú ý các khe, bản lề và tay nắm cửa.

Bước 4: Lau sàn và khử trùng
Dùng cây lau ẩm, dung dịch khử trùng hoặc ESD chuyên dụng, tránh để đọng nước hoặc trơn trượt.
Thực hiện khử khuẩn theo nguyên tắc “từ sạch đến bẩn”.

Bước 5: Kiểm tra và ghi nhật ký vệ sinh
Đo lại lượng bụi, độ sạch không khí; ghi thời gian, người thực hiện và khu vực đã vệ sinh để đảm bảo truy xuất theo tiêu chuẩn ISO/GMP.

5. Những sai lầm thường gặp khi vệ sinh phòng sạch 

Dù quy trình vệ sinh phòng sạch có vẻ đơn giản, nhưng chỉ cần một sai sót nhỏ cũng có thể khiến toàn bộ hệ thống mất kiểm soát về độ sạch. Dưới đây là những lỗi phổ biến mà nhiều doanh nghiệp thường mắc phải:

– Sử dụng hóa chất không đạt chuẩn:
Một số đơn vị dùng dung dịch tẩy rửa thông thường, gây ăn mòn bề mặt panel, inox hoặc để lại cặn hóa chất. Điều này không chỉ làm giảm tính thẩm mỹ mà còn tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển.

– Lau sai hướng, không tuân thủ quy trình “từ sạch đến bẩn”:
Nhiều nhân viên vệ sinh lau ngược hướng (từ khu bẩn sang khu sạch), khiến bụi và tạp chất bị phát tán trở lại, gây tái nhiễm bề mặt đã xử lý.

– Dùng chung dụng cụ vệ sinh cho nhiều khu vực:
Không thay khăn, cây lau hoặc xô dung dịch riêng cho từng khu vực dẫn đến lây nhiễm chéo giữa các cấp độ sạch khác nhau, đặc biệt trong ngành dược hoặc điện tử.

– Bỏ qua khu kỹ thuật và thiết bị phụ trợ:
Các khu như trần kỹ thuật, pass box, AHU, bộ lọc HEPA thường ít được vệ sinh định kỳ, khiến bụi tích tụ lâu ngày và phát tán ngược lại không khí sạch trong quá trình vận hành.

– Không ghi nhật ký vệ sinh định kỳ:
Thiếu hồ sơ ghi chép làm giảm khả năng kiểm soát quy trình, gây khó khăn khi đánh giá chất lượng hoặc truy xuất nguyên nhân sự cố.

Những sai lầm trên tuy nhỏ nhưng hậu quả lại rất lớn: giảm cấp độ sạch, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm, tăng chi phí bảo trì và có thể khiến nhà máy mất chứng nhận ISO/GMP.

Như vậy việc vệ sinh phòng sạch không chỉ là công việc duy trì bề ngoài sạch sẽ, mà là một phần cốt lõi trong hệ thống quản lý chất lượng của mọi nhà máy sản xuất điện tử, dược phẩm, thực phẩm hay y tế. Ngoài ra để được tư vấn hệ thống phòng sạch đạt chuẩn cùng các loại thiết bị phòng sạch phụ trợ trong phòng, hãy liên hệ ngay đến Air-cleantech.vn qua Hotline: 0976 404 895 để được tư vấn báo giá và hỗ trợ tận tình.

FAQ