Van gió trong hệ thống HVAC là đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết lưu lượng khí, cân bằng áp suất và duy trì các thông số nhiệt ẩm ổn định trong phòng sạch. Nếu lựa chọn hoặc bố trí sai loại van có thể gây mất cân bằng gió, tiêu tốn năng lượng, hoặc khiến phòng sạch không đạt chuẩn GMP/ISO. Vi thế, cùng tìm hiểu cấu tạo, phân loại, nguyên lý hoạt động và các biện pháp lựa chọn lắp đặt van gió đúng kỹ thuật trong bài viết dưới đây để HVAC vận hành hiệu quả và đạt chuẩn quốc tế.
Nội dung bài viết:
1. Van gió trong hệ thống HVAC là gì?
Van gió (Air Damper) là thiết bị được lắp đặt trên đường ống gió hoặc tại miệng gió của hệ thống HVAC (Heating, Ventilation, Air Conditioning). Nhiệm vụ chính của van gió là điều chỉnh, phân phối hoặc ngăn chặn luồng không khí, giúp hệ thống vận hành cân bằng và hiệu quả.
1.1 Chức năng chính của van gió
- Điều tiết lưu lượng khí cấp/hồi: giúp cân bằng áp suất giữa các khu vực.
- Cô lập luồng khí khi bảo trì: van có thể đóng kín từng nhánh gió mà không ảnh hưởng toàn hệ thống.
- Duy trì chênh áp trong phòng sạch: đảm bảo hướng luồng khí từ sạch đến bẩn.
- Bảo vệ hệ thống: ngăn khí đảo chiều hoặc lan truyền khói, lửa khi có sự cố.
1.2 Vị trí lắp đặt van gió
- Trên đường ống gió cấp, hồi, xả.
- Trước/sau AHU, FFU, quạt cấp hoặc quạt hút.
- Tại các khu airlock, pass box, phòng sạch dược phẩm, điện tử hoặc thực phẩm.
>> Xem thêm: Tiêu chuẩn về thông gió điều hòa không khí phòng sạch HVAC
2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của van gió
Cấu tạo:
Cấu tạo của van gió trong hệ thống HVAC thường bao gồm:
Khung van: thường làm bằng thép mạ kẽm, nhôm hoặc inox 304, đảm bảo độ cứng và chống ăn mòn.
Lá van: các cánh gió có thể xoay để điều chỉnh góc mở, ảnh hưởng trực tiếp đến lưu lượng khí.
Trục xoay & ổ trục: truyền động từ tay gạt hoặc motor điện.
Bộ điều khiển (Actuator): có thể là tay gạt cơ hoặc motor điện, thậm chí kết nối BMS để điều khiển tự động.
Nguyên lý hoạt động:
Van gió hoạt động dựa trên nguyên lý thay đổi góc mở của lá van để điều tiết lưu lượng không khí. Khi các lá van mở rộng, luồng không khí có thể đi qua nhiều hơn, khiến lưu lượng gió tăng lên. Ngược lại, khi lá van khép dần, diện tích thông gió giảm, áp suất trong ống tăng và lưu lượng gió giảm.
Đối với các hệ thống hiện đại, van gió cao cấp thường được trang bị cảm biến áp suất và motor điều khiển tự động, giúp duy trì lưu lượng ổn định trong suốt quá trình vận hành mà không cần điều chỉnh thủ công.
3. Phân loại các loại van gió trong hệ thống HVAC
3.1. Theo chức năng sử dụng
Van điều chỉnh lưu lượng (Volume Control Damper – VCD): dùng để điều tiết lưu lượng gió trong ống gió cấp và hồi.
Van chống cháy (Fire Damper): đóng tự động khi nhiệt độ cao (≥70°C), ngăn khói lửa lan truyền.
Van một chiều (Non-return Damper): cho phép gió đi một hướng, tránh hiện tượng hồi khí quay ngược trở lại hệ thống
Van điều áp (Pressure Relief Damper): duy trì chênh áp dương/âm giữa các khu vực trong phòng sạch.
Van cấp – hồi gió: lắp ở đầu vào/ra của phòng, giúp kiểm soát hướng luồng khí.
3.2. Theo cơ cấu vận hành
Van gió tay gạt: vận hành cơ học, phù hợp hệ nhỏ, dễ bảo trì.
Van gió motor điện: kết nối hệ thống điều khiển trung tâm, vận hành tự động.
Van tự cân bằng (Auto Balancing Damper): điều chỉnh lưu lượng ổn định theo thiết lập sẵn, không cần can thiệp thủ công.
>> Xem thêm: Các loại phụ kiện ống gió phổ biến nhất hiện nay
4. Ứng dụng van gió trong hệ thống HVAC phòng sạch
Van gió là “mắt xích” quan trọng giúp hệ thống HVAC phòng sạch duy trì môi trường đạt chuẩn GMP và ISO 14644.
4.1. Trong phòng sạch dược phẩm
Phòng sạch dược phẩm cần duy trì áp suất dương 10–15 Pa giữa khu vực sạch và hành lang. Tại các vách ngăn giữa khu Grade A–D, lắp van điều áp để cân bằng áp suất. Ở khu chiết rót và đóng gói, van hồi gió giúp kiểm soát luồng khí, tránh nhiễm chéo giữa các khu vực. Hệ thống được kết hợp với lọc HEPA H14, đảm bảo loại bỏ hạt bụi ≤0.5 µm, đáp ứng chuẩn GMP và ISO 14644.
4.2. Trong phòng sạch thực phẩm và TPCN
Phòng sạch thực phẩm và TPCN nên sử dụng van gió inox 304, chống ăn mòn và dễ vệ sinh định kỳ. Các van cấp và hồi gió được bố trí đều, giúp tránh đọng ẩm và giảm hiện tượng gió xoáy. Ngoài ra, cần kết hợp van điều áp, giúp duy trì chênh áp ổn định giữa khu sơ chế, đóng gói và bảo quản.
4.3. Trong phòng sạch điện tử
Phòng sạch điện tử yêu cầu cao về kiểm soát tĩnh điện và bụi siêu nhỏ. Vì vậy, van gió trong hệ thống HVAC nên sử dụng loại chống tĩnh điện, đảm bảo điều chỉnh lưu lượng chính xác và hạn chế tích tụ tĩnh điện gây hư hại linh kiện. Ngoài ra cần kết hợp với hệ thống FFU và lọc HEPA H13–H14, giúp duy trì luồng khí một chiều (laminar flow), ổn định môi trường sạch cấp cao.
5. Lưu ý kỹ thuật khi lựa chọn và lắp đặt van gió
Một hệ thống HVAC đạt hiệu quả vận hành cao phụ thuộc rất nhiều vào cách lựa chọn và bố trí van gió. Dưới đây là các lưu ý quan trọng từ kinh nghiệm thi công van gió trong hệ thống HVAC thực tế:
Chọn vật liệu phù hợp: inox 304 cho môi trường khử khuẩn, thép mạ kẽm sơn tĩnh điện cho nhà xưởng.
Độ kín khí: đảm bảo rò khí ≤ 1% lưu lượng.
Khoảng cách lắp đặt: tránh lắp van quá gần quạt hoặc đoạn co ống để giảm nhiễu.
Bảo trì định kỳ: vệ sinh cánh van, kiểm tra trục quay, hiệu chỉnh góc mở.
Đối với phòng sạch: bề mặt van phải nhẵn, ít khe hở, dễ lau chùi, tránh bám bụi.
Van gió trong hệ thống HVAC là thành phần nhỏ nhưng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc duy trì hiệu suất và độ ổn định của toàn bộ hệ thống. Một thiết kế HVAC đạt chuẩn không thể thiếu sự tính toán chính xác về lưu lượng gió, chênh áp và loại van sử dụng. Để đảm bảo phòng sạch luôn vận hành đúng tiêu chuẩn GMP/ISO, doanh nghiệp nên lựa chọn đơn vị tư vấn HVAC chuyên nghiệp có kinh nghiệm thực tế trong thiết kế, thi công hệ thống ống gió HVAC.
Là đơn vị sản xuất, phân phối và cung cấp các giải pháp thiết bị phòng sạch, phụ kiện ống gió, miệng gió, van gió HVAC,… chính thức tại INTECH, AIr-cleantech.vn luôn sẵn sàng tư vấn, lựa chọn và bảo trì các loại thiết bị phụ trợ phù hợp với mọi loại công trình. Vì thế, hãy liên hệ ngay đến Hotline: 0976 404 895 để được hỗ trợ ngay hôm nay.
Tin liên quan